Qablaşdırmanın mahiyyəti və növləri.

Qablaşdırma həyata keçirilərkən nəzərə alınan əsas məsələlər onun təmasda olduğu məhsula, ondan istifadə edən insana və ətraf mühitə təsiri və qablaşdırmanın istehlakçılara daşıdığı məlumatlardır. Qeyd edilən məsələlər üzrə tələbləri yerinə yetirmək üçün məhsul istehsalçıları və ixracatçılar qablaşdırma zamanı istifadə etdikləri materiallara və onlardan istifadə miqdarına, qablaşdırma üsuluna və qablaşdırmanın keyfiyyətinə və daşıdığı məlumatlara xüsusi önəm verməlidirlər.

Qablaşdırmanın növlərini onların məhsulla təmasda olmasına görə əsasən 3 cür təsnifləşdirmək olar:

Malın qablaşdırılmasına, xüsusilə istifadə olunan materiallara dair tələblər onun hansı növə aid olmasına əsasən təyin edilir. Məsələn, birinci dərəcəli qablaşdırma məhsulla birbaşa təmasda olduğundan ona əsas tələb qabın daşıdığı məhsulla hər hansı bir kimyəvi reaksiyaya girməməsi, eləcə də məhsulun xüsusiyyətindən asılı olaraq qabın içərisinə hava buraxmaması və məhsulun göstərilən müddətə qədər istifadəyə yararlığını təmin etməsidir. İkinci dərəcəli qablaşdırmada isə əsasən onun daxilində yerləşdiriləcək qabların asan düzülə bilməsi, birinci dərəcəli qabların zədələnməməsi üçün onun möhkəmliyi və s. məsələlər üzrə tələblər yerinə yetirilir.

Qablaşdırmanın xüsusiyyətləri.

Qablaşdırma zamanı onun ətraf mühitə, təmasda olduğu məhsula və istehlakçılara təsirləri üzrə balanslaşdırılmış müsbət nəticələrə nail olmaq üçün qablaşdırmanı onun xüsusiyyətlərinə uyğun həyata keçirmək lazımdır. Azərbaycanda və inkişaf etmiş ölkələrdə, xüsusilə Avropa Birliyində qablaşdırma üçün aşağıdakı xüsusiyyətlər əsas götürülür:

Qablaşdırma üsulları.

Məhsulun qablaşdırma üsulu onun növündən, xüsusiyyətindən, kənar təsirlərə reaksiyasından və tərkibindən asılı olaraq təyin edilir. Hazırda bir çox qablaşdırma üsulları mövcuddur ki, onlarda əsas istifadə olunanları bunlardır: mexaniki qablaşdırma, vakuum qablaşdırması, qab konfiqurasiyası, doldurma, presləmə və s.

Qablaşdırmanın mərhələləri.

Hazırkı dövrdə qablaşdırma əsasən avtomatlaşdırılmış aparıldığından mərhələlər də istifadə olunan avadanlıq tərəfindən tənzimlənir. Ancaq ümumilikdə, qablaşdırmanın mərhələlərini aşağıdakı kimi təsnifləşdirmək olar:

1. Hazırkı dövrdə qablaşdırma əsasən avtomatlaşdırılmış aparıldığından mərhələlər də istifadə olunan avadanlıq tərəfindən tənzimlənir. Ancaq ümumilikdə, qablaşdırmanın mərhələlərini aşağıdakı kimi təsnifləşdirmək olar:
2. Həmin tələblərə uyğun qablaşdırma materiallının seçilməsi və ya istehsal edilməsi;
3. Tələblərin yerinə yetirilməsinə imkan verən qablaşdırma avadanlıqlarının əldə edilməsi;
4. Qablaşdırmanın məhsulla təmasda olmasına və təyinatına görə onun növünün seçilməsi;
5. Məhsulun növündən və tərkibindən asılı olaraq qablaşdırma üsulunun seçilməsi;
6. Qablaşdırmanın tələblərə uyğun aparılması;
7. Qablaşdırmanın tələblərə uyğunluğunun yoxlanması və keyfiyyətinə nəzarət;
8. Qablaşdırmanın markalanması;

Qablaşdırmaya dair AB-də mövcud olan tələblər.

AB-də qablaşdırmanın təkrar istifadə, emal edilərək təkrar istifadə və enerji məqsədləri üçün bərpa edilməyə yararlılığı əsas götürülür. Bununla bağlı aşağıdakı hədəflər müəyyənləşdirilib: 60% qablaşdırma tullantılarının enerji məqsədləri üçün bərpası; 55% qablaşdırma materialının təkrar emala yararlı olması; 60% şüşə, 60% kağız, 50% metal, 22, 5% plastik və 15% taxta qablaşdırma materialının emal edilməsi;

Markalama

Markalanma. Markalanma dedikdə məhsulun qabının üzərinə yerləşdirilən yazılar, işarələr və digər kombinasiyalı elementlərin müxtəlif üsullarla yerləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Markalanmanın əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, məhsul, onun tərkibi, istifadə qaydaları, təhlükəsizlik göstəriciləri və digər zəruri məsələlər haqqında informasiyalar istehlakçılara və digər tərəflərə məhz markalanma vasitəsilə daşınır. Markalanmaya dair tələblər əsasən markalanmanın məzmunu, dili, markalanma yeri və üsulu ilə bağlıdır. Azərbaycanda markalanma ilə bağlı tələblər qablaşdırmadan fərqli olaraq müfaviq qanunvericilik aktlarında açıq şəkildə göstərilib. Bura aşağıdakılar daxildir: